نقداجتماعی شعرمعاصرعراق(باتکیه بر آثارشاعران برجسته نوگرا)

نقد اجتماعی یا جامعه شناسی ادبیات شاخه ای از جامعه شناسی هنر است که رابطه میان جامعه و ادبیات را مورد بحث وبررسی قرارمی دهد. به دیگر بیان نقد اجتماعی، مطالعه علمی محتوای اثر ادبی و ماهیت آن در پیوند با دیگر جنبه های زندگی اجتماعی است. از این منظر شعرنو عربی، بسترمناسبی است تا از رهگذر آن، بتوان میزان و نحوه ارتباط شعرمعاصر با شرایط اجتماعی وسیاسی را مورد نقد و ارزیابی قرارداد. شعر نو در عراق، از اواخر دهه پنجاه با صبغه ای رمانتیک پا به عرصه ظهور نهاده وپس از حدود یک دهه، به تأثیر از شرایط پس از جنگ جهانی دوم و نیز شکست اعراب از اسرائیل، در جهت واقع گرایی حرکت نمود. قرار گرفتن شعر نو در مسیر واقع گرایی به تدریج زمینه گرایش بیش از پیش شاعران نوگرا به مسائل اجتماعی وسیاسی را فراهم نموده و آن را به عنوان سلاحی ارزشمند در خدمت آرمان ها و اهداف جامعه خویش در آورد. شعر نوی عراق برای اولین بار به طور رسمی توسط شاعران برجسته جوانی همچون نازک الملائکه، بدرشاکرالسیاب، عبدالوهاب البیاتی و بلندالحیدری، قدم در عرصه شعر معاصرعربی گذاشته وپس از آن به یاری نسل دوم شاعران نوگرا همانند سعدی یوسف، در راه تکامل و اعتلای هرچه بیشتر به پیش رفت. مجموعه های شعری پنج شاعر برگزیده ای که از آنها نام برده شد بازتاب مسائل سیاسی واجتماعی جامعه عراق از آغاز نیمه دوم قرن بیستم است که در حوزه سیاست بازگوی مسائل مرتبط با سیاست داخلی، قومیت گرایی و استعمار ستیزی بوده و در حوزه اجتماعی بازتاب مسائلی همچون فقر وتضاد طبقاتی، مسائل زنان، فساد اجتماعی، گرایش به دین، هویت، جبرگرایی و آرمان شهر است که در نوع خود می تواند بیانگر حقایق بسیاری پیرامون جامعه عراق بوده وتصویر گویایی از وضعیت سیاسی اجتماعی عراق را در دوره زمانی مذکور به دست دهد. شعر نوی عراق علاوه بر محتوا، از جهت ویژگی های فنی و صوری نیز در جهت هماهنگی هر چه بیشتر با بسترهای اجتماعی حرکت نموده است. تصویرگری دقیق وخلاقانه، استفاده از اسالیب تلویحی(رمز واسطوره)، آمیختگی با انواع نثری همانند داستان و نمایشنامه، ایجاز، تکرار، سهولت در لفظ و گهگاه عامیانگی، مهمترین ویژگی های فنی شعر نوی عراق به شمار می آید. بنابراین می توان گفت شعر نوی عراق، شعری اجتماعی است که چه از نظر محتوا وچه از نظر شکل در جهت هماهنگی هرچه بیشتر با بسترهای اجتماعی حرکت نموده و از جنبه فرهنگی نیز سندی مهم و ارزشمند در باز ترسیم حقایق و وقایع جامعه عراق در برهه زمانی مذکور به شمار می آید.